Ο Οπορτουνιστικός Εκφυλισμός του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος

Απόσπασμα από το βιβλίο “Ευρωκομμουνισμός: θεωρία και στρατηγική υπερ του κεφαλαίου” (σελ. 130-134, χωρίς τις σημειώσεις, μπορείτε να τις βρείτε στο βιβλίο) του Κώστα Σκολαρίκου, σημαντικό εργαλείο για την ανάγνωση της κατάστασης εργατικών και κομμουνιστικών κομμάτων από την ιστορική πείρα του κινήματος*.

————————–
Η αλλαγή στρατηγικής του ΓΚΚ (Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος) προξένησε μεταστροφή της επανα­ στατικής του ταυτότητας. Στα μεταπολεμικά χρόνια, προωθούσε την ει­ κόνα του «δημοκρατικού επαναστατικού πατριωτικού κόμματος», η οποία αντικατέστησε τον αυτοπροσδιορισμό του ως «εργατικού επαναστατικού κόμματος». Ο όρος «δημοκρατικό» θεωρούνταν συνώνυμος της άρνησης της επαναστατικής βίας, της αποδοχής της αστικής δημοκρατίας και του κοινοβουλευτικού δρόμου. Ο όρος «επαναστατικό» αντιστοιχούσε στην υπεράσπιση των συμφερόντων της εργατικής τάξης. Τέλος, ο όρος «πα­τριωτικό» αναφερόταν στην προσφορά του ΓΚΚ στη διάρκεια της γαλλι­κής Αντίστασης και στον αντιαμερικανισμό του.

Η αλλαγή του πολιτικού χαρακτήρα του συμβάδιζε και με μεταβολές στην κοινωνική-ταξική του σύνθεση, οι οποίες αποτελούσαν και αντανά­κλαση των εξελίξεων στην καπιταλιστική παραγωγική διαδικασία. Στο Μεσοπόλεμο η συντριπτική πλειοψηφία των 30.000-40.000 μελών του ήταν εργάτες λόγω του πολιτικού προσανατολισμού του και της ευκολό­τερης λειτουργίας των παράνομων μηχανισμών του στα αστικά κέντρα. Μετά από την απελευθέρωση το ποσοστό των εργατών είχε μειωθεί στο 40% (οι υπόλοιποι ήταν συνταξιούχοι, νοικοκυρές και μεσαία στρώμα­ τα), παρά το γεγονός η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών (CGT) ήταν η μόνη ελεγχόμενη από το ΓΚΚ μαζική οργάνωση που συνέχισε να ανα­ πτύσσεται στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου.

Την περίοδο 1958-1961, εξαιτίας της καθιέρωσης του Ντε Γκολ (που καλλιεργούσε την αίσθηση πολιτικής σταθερότητας σε συνθήκες καπι­ταλιστικής ανάπτυξης και προωθούσε διακριτή από τις ΗΠΑ εξωτερική πολιτική) και της σύγκρουσης ΕΣΣΔ-Κίνας, το ΓΚΚ απώλεσε περίπου 100.000 μέλη και 1.500.000 ψηφοφόρους του. Έτσι, αριθμώντας 225.000-300.000 έφτασε στο ναδίρ της οργανωτικής του ισχύος στις αρ­χές της δεκαετίας του 1960, πριν επέλθει η νέα του ανάπτυξη μετά από το Μάη του 1968, που το οδήγησε να αριθμεί τουλάχιστον 500.000 μέλη στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Έπειτα από την εκλογή του Ροσέ (1964) γίνονται αισθητές ορισμένες οργανωτικές αλλαγές. Το ΓΚΚ συνέχισε να θεωρεί ότι εκφράζει τα συμ­φέροντα της εργατικής τάξης, εντάσσοντας όμως σε αυτήν τμήματα της εργατικής αριστοκρατίας, διευθυντικά στελέχη και κρατικούς υπαλλή­ λους. Έτσι, τα στοιχεία αναφέρουν ως πλειοψηφία τους εργάτες και τους εργάτες γης (60%-1972), παρά τη συρροή των μεσαίων στρωμάτων στις γραμμές του ΓΚΚ την ίδια περίοδο. Εξάλλου, η στατιστική των ψη­φοφόρων του (1973) δείχνει ότι το ΓΚΚ ψήφιζαν το 27% των εργαζομέ­νων στον ιδιωτικό τομέα και το 33% των εργαζομένων στο Δημόσιο.

Η αλλαγή της κοινωνικής-ταξικής σύνθεσης του ΓΚΚ συνεχίστηκε, αφού πριν τη συμμετοχή του στην κυβέρνηση συνεργασίας (1981) έχασε πολ­λούς ψηφοφόρους που προέρχονταν από το βιομηχανικό προλεταριάτο. Σαφώς, η μεταβολή της κοινωνικοταξικής σύνθεσης απέρρεε και από αντικειμενικές εξελίξεις στην καπιταλιστική οικονομία, όπως υπονόησα και νωρίτερα. Παραδείγματος χάρη, η κλιμάκωση του κλάδου των υπη­ρεσιών στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης μείωσε τα ποσοστά της χειρω­νακτικής εργασίας και του βιομηχανικού προλεταριάτου επί του συνόλου του πληθυσμού, ενώ διεύρυνε και τα μεσαία στρώματα. Ακόμα, η δυνα­τότητα της γαλλικής αστικής τάξης να αποσπά ιμπεριαλιστικά υπερκέρ­δη, σε συνδυασμό με την παγκόσμια αντιπαράθεση καπιταλισμού-σοσιαλισμού και τη μεταπολεμική καπιταλιστική ανάπτυξη, της έδωσε τη δυνατότητα παραχωρήσεων κι επομένως διαμόρφωσης εκτεταμένων τμη­μάτων εργατικής αριστοκρατίας ως πυλώνων στήριξης της εξουσίας της.

Μια άλλη αιτία μείωσης του ποσοστού των εργατών-μελών του ΓΚΚ συνδέεται με τα καραβάνια φθηνού εργατικού δυναμικού που έρχονταν από τις γαλλικές αποικίες και πρώην αποικίες, προωθώντας την καπιτα­λιστική ανάπτυξη, αφού ήταν χαμηλά αμειβόμενοι και σχεδόν δε συνδι­καλίζονταν. Αν και η Γαλλία διακρινόταν διαχρονικά ως χώρα υποδοχής μεταναστών, μεταπολεμικά οι οικονομικοί μετανάστες ξεπέρασαν τους πολιτικούς πρόσφυγες και τη δεκαετία του 1960 300.000 ξένοι εργάτες συνέρρεαν κάθε χρόνο. Το ρεύμα εντάθηκε μετά από το Μάη του 1968, επειδή οι μεγάλες βιομηχανίες αξιοποιούσαν σχεδιασμένα την εκμετάλ­λευση των ξένων εργατών για να διαρρήξουν τη συνδικαλιστική οργά­ νωση και τις απαιτήσεις της εργατικής τάξης. Για να επιτευχθεί ο στόχος, οι ξένοι εργάτες δεν έπαιρναν πάντα την υπηκοότητα και άρχισαν να στοι­βάζονται σε γκέτο (αρχές δεκαετίας 1970) για να «μονώνονται» από τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις και τις δραστηριότητες της εργατικής τάξης.

Η αύξηση των ξένων εργατών δε μείωσε μόνο άμεσα τη συνδικαλι­στική οργάνωση, αλλά και έμμεσα μετέτρεψε τμήμα των Γάλλων εργα­τών σε εργατική αριστοκρατία, που συμφιλιώθηκε με τα συμφέροντα των εργοδοτών της. Σε αυτήν την κατεύθυνση βοήθησε η στάση του ΓΚΚ, το οποίο άργησε να δραστηριοποιηθεί στους ξένους εργάτες και καλλιέργησε ψευδαισθήσεις για το ρόλο της γαλλικής αστικής τάξης, μιλώντας για εξαρτημένη Γαλλία, με αποτέλεσμα να συμφιλιώσει την εργατική τάξη με τον αστικό εθνικισμό. Ωστόσο, σε αυτό το σημείο, είναι απαραίτητο να επισημάνουμε ότι η ρεφορμιστική πορεία του ΓΚΚ δεν ταυτίζεται με την αλλοίωση της κοινωνικής-ταξικής του σύνθεσης. Η κοινωνική-ταξική σύνθεση θα μπο­ρούσε να προστατεύσει τα χαρακτηριστικά του ως επαναστατικού εργα­τικού κόμματος μόνο σε συνδυασμό με μια επαναστατική στρατηγική. Με αυτήν την έννοια, η μεταστροφή της επαναστατικής στρατηγικής αποτέλεσε ουσιαστικά την απαρχή ενός φαύλου κύκλου μετάλλαξης, κομμάτι του οποίου ήταν και η αλλοίωση της κοινωνικής-ταξικής σύνθεσης του ΓΚΚ.

Όσο περισσότερο το ΓΚΚ υιοθετούσε ρεφορμιστικές διαχειριστι­κές προτάσεις τόσο προσέλκυε περισσότερο τα μεσαία στρώματα και την εργατική αριστοκρατία, και αυτά με τη σειρά τους οδηγούσαν σε ενίσχυ­ ση του ρεφορμιστικού του προσανατολισμού. Παράλληλα με τη μείωση της εργατικής τάξης, σημειώθηκε χαλάρω­ ση των αρχών λειτουργίας και πτώση του ιδεολογικού-πολιτικού επιπέ­ δου των μελών του ΓΚΚ. Το 1973, ο Μαρσέ δήλωσε πρόθεση εκσυγχρο­νισμού του ΓΚΚ, χωρίς κατάλυση των αρχών λειτουργίας του (δημοκρα­τικός συγκεντρωτισμός). Ο εκσυγχρονισμός εγκαινίασε την παραπέρα χαλάρωση των κανόνων ένταξης και τη στρατολόγηση στη βάση της πά­λης για δημοκρατικές αλλαγές.

Η προσπάθεια μαζικής στρατολόγησης ύστερα από τη σταθερά ανοδική πορεία του ΣΚ οδήγησε τελικά σε νέα χαλάρωση των αρχών λειτουργίας. Φυσικά, ορισμένοι μελετητές θεωρούν ότι το ΓΚΚ δεν απομακρύν­θηκε ποτέ από τα πρότυπα του λενινιστικού κόμματος, εξαιτίας του ορι­σμού του μαρξισμού-λενινισμού ως επιστημονικής βάσης των αναλύσεών του και του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού ως οργανωτικού του μο­ντέλου. Όμως στην πραγματικότητα, ο μαρξισμός-λενινισμός, με την έννοια της κοσμοθεωρίας που αποσκοπεί στην επαναστατική ανατροπή του καπιταλισμού, είχε εγκαταλειφτεί, ενώ ο δημοκρατικός συγκεντρω­τισμός διατηρήθηκε ως μηχανισμός κομματικής ενοποίησης και προστα­σίας της ρεφορμιστικής στρατηγικής.

*έντονη έμφαση από εμάς.