Ο “Πραχτικισμός” στο εθνικό ζήτημα – V. I. Lenin

Αυτό λέει η Ρόζα Λούξεμπουργκ, αυτό επαναλαβαίνει ξοπίσω της ο οπορτουνιστής Σεμκόφσκι, ο μοναδικός εκπρόσωπος, ας του πούμε με την ευκαιρία, στη λικβινταριστική εφημερίδα των λικβινταριστικών ιδεών σ’ αυτό το ζήτημα!

Παρασυρμένη από τον αγώνα ενάντια στον εθνικισμό στην Πολωνία, η Ρόζα Λούξεμπουργκ ξέχασε τον εθνικισμό των μεγαλορώσων, παρά το γεγονός ότι ίσα – ίσα αυτός ο εθνικισμός είναι τώρα πιο επίφοβος απ’ όλους, ίσα – ίσα είναι λιγότερο αστικός και περισσότερο φεουδαρχικός, ίσα – ίσα αυτός είναι το κύριο εμπόδιο για τη δημοκρατία και τον προλεταριακό αγώνα.  Σε κάθε αστικό εθνικισμό καταπιεζόμενου έθνους υπάρχει πανδημοκρατικό περιεχόμενο ενάντια στην καταπίεση, κι αυτό ακριβώς το περιεχόμενο το υποστηρίζουμε χωρίς όρους, ξεχωρίζοντας αυστηρά την τάση προς την εθνική του αποκλειστικότητα, καταπολεμώντας την τάση του πολωνού αστού να καταπνίγει τον εβραίο κλπ., κλπ.

Αυτό δεν είναι «πρακτικό» από την άποψη του αστού και του μικροαστού. Στο εθνικό ζήτημα αυτή είναι η μοναδική πρακτική πολιτική, η μοναδική πολιτική αρχών που βοηθάει πραγματικά τη δημοκρατία, την ελευθερία, την ένωση των προλετάριων.

Αναγνωρίζουμε το δικαίωμα αποχωρισμού σε όλους. Κρίνουμε κάθε συγκεκριμένο ζήτημα αποχωρισμού από μιαν άποψη που αποκλείει κάθε ανισοτιμία, κάθε προνόμιο, κάθε αποκλειστικότητα.

Ας πάρουμε τη θέση του έθνους που καταπιέζει. Μπορεί να είναι ελεύθερος ένας λαός που καταπιέζει άλλους λαούς; Όχι, Τα συμφέροντα της ελευθερίας του μεγαλορώσικου πληθυσμού (σ. σ. Σε κάποιον Λ. Βλαντίμιροφ (ψευδώνυμο του Μ. Κ. Σάινφινκελ) από το Παρίσι δεν του φαίνεται η λέξη αυτή μαρξιστική. Αυτός ο Βλαντίμιροφ είναι διασκεδαστικά “superklug” (στην ειρωνική μετάφραση στα ρωσικά: «υπερέξυπνος»). Ο «υπερέξυπνος» Λ. Βλ. ετοιμάζεται φαίνεται, να γράψει μια μελέτη για την ανάγκη να εξοστρακιστούν από το μίνιμουμ-πρόγραμμά μας (από την άποψη της ταξικής πάλης!) οι λέξεις «πληθυσμός», «λαός» κλπ), απαιτούν αγώνα ενάντια σ’ αυτή την καταπίεση. Η μακρόχρονη ιστορία, η μακραίωνη ιστορία κατάπνιξης των κινημάτων των καταπιεζόμενων εθνών, η συστηματική προπαγάνδιση αυτής της κατάπνιξης από τις «ανώτερες» τάξεις δημιούργησαν στις προλήψεις κλπ., του μεγαλορωσικού λαού τεράστια εμπόδια για την υπόθεση της δικής του ελευθερίας.

Οι μεγαλορώσοι μαυροεκατονταρχίτες υποστηρίζουν συνειδητά αυτές τις προλήψεις και τις συδαυλίζουν. Η μεγαλορωσική αστική τάξη συμβιβάζεται μ’ αυτές ή προσαρμόζεται σ’ αυτές. Το μεγαλορωσικό προλεταριάτο δεν μπορεί να πραγματοποιήσει τους σκοπούς του, δεν μπορεί να ξεκαθαρίσει το δρόμο του προς την ελευθερία, χωρίς να παλεύει συστηματικά ενάντια σ’ αυτές τις προλήψεις.

Η δημιουργία αυτοτελούς και ανεξάρτητου εθνικού κράτους μένει για την ώρα στη Ρωσία προνόμιο μονάχα του μεγαλορωσικού έθνους. Εμείς, οι μεγαλορώσοι προλετάριοι, δεν υπερασπίζουμε κανένα προνόμιο, δεν υπερασπίζουμε ούτε αυτό το προνόμιο. Αγωνιζόμαστε πάνω στο έδαφος του δοσμένου κράτους, συνενώνουμε τους εργάτες όλων των εθνών του δοσμένου κράτους, δεν μπορούμε να εγγυηθούμε τούτον ή εκείνον το δρόμο της εθνικής ανάπτυξης, τραβάμε απ’ όλους τους πιθανούς δρόμους προς τον ταξικό μας σκοπό.

Δεν μπορούμε όμως να τραβήξουμε σ’ αυτόν το σκοπό χωρίς να παλεύουμε ενάντια σε κάθε εθνικισμό και χωρίς να υπερασπίζουμε την ισότητα όλων των εθνών. Αν η Ουκρανία θα έχει λ. χ. την τύχη ν’ αποτελέσει αυτοτελές κράτος, αυτό εξαρτιέται από χίλιους παράγοντες που είναι άγνωστοι από τα πριν. Και χωρίς να προσπαθούμε «να μαντέψουμε» στην τύχη, στεκόμαστε σταθερά σ’ αυτό που είναι αναμφισβήτητο: στο δικαίωμα της Ουκρανίας να γίνει τέτοιο κράτος. Σεβόμαστε αυτό το δικαίωμα, δεν υποστηρίζουμε τα προνόμια του μεγαλορώσου πάνω στους ουκρανούς, διαπαιδαγωγούμε τις μάζες στο πνεύμα της αναγνώρισης αυτού του δικαιώματος, στο πνεύμα της άρνησης των κρατικών προνομίων οποιουδήποτε έθνους.

Στα άλματα που έκαναν όλες οι χώρες την εποχή των αστικών επαναστάσεων είναι δυνατές και πιθανές οι συγκρούσεις και ο αγώνας για το δικαίωμα δημιουργίας εθνικού κράτους. Εμείς οι προλετάριοι δηλώνουμε εκ των προτέρων ότι είμαστε εχθροί των προνομίων των μεγαλορώσων και προς την κατεύθυνση αυτή κάνουμε όλη την προπαγάνδα και τη ζύμωσή μας.

Κυνηγώντας τον «πρακτικισμό» η Ρόζα Λούξεμπουργκ παράβλεψε το κυριότερο πρακτικό καθήκον και του μεγαλορωσικού προλεταριάτου και του προλεταριάτου των άλλων εθνών: το καθήκον της καθημερινής ζύμωσης και προπαγάνδας ενάντια σε κάθε κρατικο-εθνικό προνόμιο, για το δικαίωμα, το ίσο δικαίωμα όλων των εθνών να δημιουργήσουν δικό τους εθνικό κράτος. Αυτό το καθήκον είναι (τώρα) το κυριότερο καθήκον μας στο εθνικό ζήτημα, γιατί μονάχα έτσι υπερασπίζουμε τα συμφέροντα της δημοκρατίας και της ισότιμης συμμαχίας όλων των προλετάριων όλων των εθνών.

Ας «μην είναι πρακτική» αυτή η προπαγάνδα και από την άποψη των μεγαλορώσων-καταπιεστών και από την άποψη της αστικής τάξης των καταπιεζόμενων εθνών (και οι πρώτοι και οι δεύτεροι απαιτούν ένα συγκεκριμένο ναι ή όχι, κατηγορώντας τη σοσιαλδημοκρατία για «αοριστία». Στην πραγματικότητα ακριβώς αυτή η προπαγάνδα, και μόνον αυτή, εξασφαλίζει την πραγματικά δημοκρατική και την πραγματικά σοσιαλιστική διαπαιδαγώγηση των μαζών.  Μονάχα αυτή η προπαγάνδα εγγυάται και τις μεγαλύτερες πιθανότητες εθνικής ειρήνης στη Ρωσία, αν θα μείνει αυτή ένα πολύχρωμο εθνικό κράτος, και την πιο ειρηνική (και αβλαβή για την προλεταριακή ταξική πάλη) διαίρεσή της σε διάφορα εθνικά κράτη, αν θα μπει το ζήτημα μιας τέτοιας διαίρεσης.

Για να εξηγήσουμε πιο συγκεκριμένα αυτή τη μοναδικά προλεταριακή πολιτική στο εθνικό ζήτημα, θα εξετάσουμε τη στάση του μεγαλορωσικού φιλελευθερισμού απέναντι στην «αυτοδιάθεση των εθνών» και το παράδειγμα του αποχωρισμού της Νορβηγίας από τη Σουηδία.